Wymagania w zakresie hałasu dla budynków i znajdujących się w nich urządzeń
Obowiązujące regulacje prawne dotyczące ochrony przed hałasem nie odnoszą się do poszczególnych urządzeń będących jego źródłem, tylko formułują wymogi w zakresie zapewnienia odpowiedniego stanu akustycznego wewnątrz budynków oraz na danym terenie i to w tym kontekście należy oceniać wymagania stawiane urządzeniom technicznym instalowanym w obiektach budowlanych. Z tego względu omówienia wymaga specyfika obu regulacji.
Regulacje w zakresie ochrony przed hałasem w kontekście realizacji inwestycji budowlanej w pierwszej kolejności zawierają przepisy techniczno – budowlane. Obowiązek uwzględniania tych przepisów na etapie projektowania i budowy zarówno obiektów budowlanych, jak i związanych z nimi urządzeń budowlanych przewiduje art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane, który w ust. 1 pkt 1 lit. e wskazuje, iż ma to zapewnić m.in. spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. dotyczących ochrony przed hałasem. Rozporządzenie to wskazuje, że obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby hałas odbierany przez osoby je zajmujące lub znajdujące się w pobliżu tych obiektów nie przekraczał poziomu stanowiącego zagrożenie dla ich zdrowia oraz pozwalał im spać, odpoczywać i pracować w zadowalających warunkach. W konsekwencji w Rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie znalazł się rozdział IX „Ochrona przed hałasem i drganiami” szczegółowo regulujący te kwestie. Podczas gdy ustęp 1 § 323 stanowi powtórzenie wyżej wyrażonej zasady zawartej w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady, ustęp drugi przewiduje, iż pomieszczenia w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej należy chronić przed hałasem:
1) zewnętrznym przenikającym do pomieszczenia spoza budynku;
2) pochodzącym od instalacji i urządzeń stanowiących techniczne wyposażenie budynku;
3) powietrznym i uderzeniowym, wytwarzanym przez użytkowników innych mieszkań; lokali użytkowych lub pomieszczeń o różnych wymaganiach użytkowych;
4) pogłosowym, powstającym w wyniku odbić fal dźwiękowych od przegród ograniczających dane pomieszczenie.
Przepis ten nie formułuje zatem wymogów względem określonych źródeł hałasu (np. urządzeń stanowiących wyposażenie budynku), tylko wymogi względem samego obiektu budowlanego, polegające na zapewnieniu odpowiedniego stanu akustycznego znajdujących się w nim pomieszczeń.
Taką samą zasadę wyraża kolejny przepis rozporządzenia stanowiąc, że budynek, w którym ze względu na prowadzoną w nim działalność lub sposób eksploatacji mogą powstawać uciążliwe dla otoczenia hałasy lub drgania, należy kształtować i zabezpieczać tak, aby poziom hałasów i drgań przenikających do otoczenia z pomieszczeń tego budynku nie przekraczał wartości dopuszczalnych określonych w odrębnych przepisach dotyczących ochrony środowiska, a także nie powodował przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu i drgań w pomieszczeniach innych budynków podlegających ochronie przeciwhałasowej i przeciwdrganiowej określonego w Polskich Normach dotyczących dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach oraz oceny wpływu drgań na budynki i na ludzi w budynkach. Przepis ten wprost przewiduje, iż w związku z eksploatacją obiektu budowlanego może dochodzić do powstawania hałasów, przy czym nie nakazuje dochowania jakichkolwiek poziomów hałasu przez jego źródła (np. urządzenia związane z eksploatacją obiektu), tylko nakazuje zabezpieczenie pozostałych pomieszczeń oraz otoczenia przed przekroczeniami określonych prawem wymaganych poziomów hałasu (o których mowa niżej).
Z kolei § 326 rozporządzenia wskazuje, że poziom hałasu oraz drgań przenikających do pomieszczeń w budynkach mieszkalnych, budynkach zamieszkania zbiorowego i budynkach użyteczności publicznej, z wyłączeniem budynków, dla których jest konieczne spełnienie szczególnych wymagań ochrony przed hałasem, nie może przekraczać wartości dopuszczalnych, określonych w Polskich Normach dotyczących ochrony przed hałasem pomieszczeń w budynkach oraz oceny wpływu drgań na ludzi w budynkach, wyznaczonych zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi metody pomiaru poziomu dźwięku A w pomieszczeniach oraz oceny wpływu drgań na ludzi w budynkach. Dalej przepis formułuje wymogi w zakresie izolacyjności przegród zewnętrznych i wewnętrznych w budynkach zgodne z Polskimi normami, które dodatkowo określają metody pomiaru izolacyjności akustycznej elementów budowlanych i izolacyjności akustycznej w budynkach. Znów zatem wymóg prawny sformułowany jest względem poziomu hałasu w danym miejscu, a nie u jego źródła. Przepisem odnoszącym się bezpośrednio do instalacji i urządzeń stanowiących techniczne wyposażenie budynku jest § 327 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, przewidujący iż instalacje i urządzenia, stanowiące techniczne wyposażenie budynku mieszkalnego, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, nie mogą powodować powstawania nadmiernych hałasów i drgań, utrudniających eksploatację lub uniemożliwiających ochronę użytkowników pomieszczeń przed ich oddziaływaniem. Przepis ten posługuje się nieostrym pojęciem „nadmiernych” hałasów i drgań, jakich nie mogą powodować urządzenia stanowiące techniczne wyposażenie budynku, przy czym to, czy hałas generowany przez dane urządzenie jest nadmierny będzie możliwe do oceny dopiero w kontekście sposobów ochrony przed hałasem zastosowanych przy projektowaniu i budowie danego obiektu. Cytowane wyżej przepisy zawierające warunki techniczne, jak już ustalono, formułują bowiem względem budynków wymogi zapewnienia (poprzez przyjęcie konkretnych rozwiązań i materiałów) odpowiednich warunków akustycznych w odpowiednich miejscach (w pomieszczeniach lub w otoczeniu budynku). W zakresie stosowanych rozwiązań i materiałów służących ochronie przed hałasem przepisy te odsyłają do Polskich Norm (przede wszystkim Polskiej Normy PN-B-02151-2:2018-01 Akustyka budowlana – Ochrona przed hałasem w budynkach – Część 2: Wymagania dotyczące dopuszczalnego poziomu dźwięku w pomieszczeniach oraz Polskiej Normy PN-B-02151-3:1999 (wycofanej), zastąpionej przez PN-B-02151-3:2015-10 określającej wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej ścian wewnętrznych, drzwi, stropów i przegród zewnętrznych (w tym okien) w budynkach jedno i wielorodzinnych, w budynkach zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, jak również wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej elementów budowlanych). Dopiero po zastosowaniu konkretnych rozwiązań w wybudowanym budynku (biorąc pod uwagę, że w Polskich Normach sformułowano jedynie wymagania minimalne, wobec czego poziom ochrony przed hałasem może się różnić w zależności od zastosowanych w danym obiekcie rozwiązań i materiałów) możliwa będzie ocena, czy na terenie obiektu (w jego poszczególnych pomieszczeniach) oraz w jego otoczeniu dochowane są standardy wynikające z przepisów prawa.
Jak już wyżej wspomniano dopuszczalny poziom dźwięku w pomieszczeniach określają Polskie Normy, natomiast dopuszczalny poziomu hałasu dla otoczenia w związku z dźwiękiem generowanym przez budynek i związane z nim urządzenia określają przepisy tprawa ochrony środowiska. Art. 112 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska przewiduje, że ochrona ta polega w szczególności na utrzymaniu poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego poziomu lub co najmniej na tym poziomie oraz zmniejszaniu poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku zostały określone w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Załącznik do tego rozporządzenia określa wartości dopuszczalnego poziomu hałasu odnosząc je do rodzajów terenów przeznaczonych:
- pod zabudowę mieszkaniową,
- pod szpitale i domy opieki społecznej,
- pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,
- na cele uzdrowiskowe,
- na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
- na cele mieszkaniowo-usługowe.
Przepisy te nie formułują wymogów względem poszczególnych urządzeń związanych z obiektem budowlanym, bowiem odnoszą się do hałasu generowanego przez cały obiekt.
Jeżeli chodzi o konsekwencje związane z przekroczeniem dopuszczalnych poziomów hałasu, to przepisy przewidują, że w przypadku stwierdzenia przez organ ochrony środowiska, na podstawie pomiarów własnych, pomiarów dokonanych przez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska lub pomiarów podmiotu obowiązanego do ich prowadzenia, że poza zakładem ( w tym przypadku budynkiem), w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu, organ ten wydaje decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu. Co jednak istotne w art. 2 Prawa ochrony środowiska zawierającym wyłączenia stosowania przepisów ustawy przewidziano, że przepisów tej ustawy nie stosuje się w zakresie wydawania decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu w razie prowadzenia działań ratowniczych.
Autor: Bogna Czajka - Marchlewicz
